Genade: een cadeau dat je zomaar krijgt

Veel mensen zoeken naar verlichting. Yogi’s en boeddhisten oefenen zich een leven lang in meditatie, discipline en verstilling. Het doel: loskomen van jezelf, vrede vinden, één worden met het grote geheel. Een lange weg, vol inspanning. En ook al zeggen veel spirituele mensen dat ze nergens naar streven, toch kan je je moeilijk aan de indruk onttrekken dat ze het wel doen.

Het bijbels verhaal kiest een ander pad. Daar klinkt een verrassende boodschap: wat je zoekt, hoef je niet te verdienen. Je krijgt 'de verlichting' zomaar. De God van Jezus heeft begrepen dat mensen op eigen kracht het hogere niet bereiken. Dus geeft hij dat hogere eerst, zodat mensen van daaruit kunnen groeien. Een omgekeerde volgorde dus.

Genade is het woord dat de Bijbel daarvoor gebruikt. En dat betekent eigenlijk niet meer dan dit: een onverwacht cadeau, een gift uit liefde.

Je hoeft niet eerst goed of verlicht te zijn; een dagelijkse discipline of een dagen durende stilte retraite is niet nodig. Je hoeft niet alles onder controle te hebben, of jezelf met allerlei filosofische inzichten in balans te brengen. En je hoeft je fouten niet weg te poetsen. Integendeel: juist het moment dat je toegeeft dat je dat als mensen niet lukt – en dat ook niet hóeft te zijn – opent de deuren. Dan ontdek je dat God je ziet, dat Hij je liefheeft, en dat Hij je iets geeft wat je nooit zelf bij elkaar kon oefenen.

'It is here, it is now'

Genade tilt je op, ondanks jezelf. Het brengt je in een staat van rust, vrijheid en vreugde die sterk lijkt op wat anderen verlichting noemen. Alleen: je hoeft er niet voor te ploeteren. Het is een geschenk, een cadeautje dat je zomaar in je schoot geworpen krijgt. Gratis. En dat helpt om lekker 'chill' te staan in het leven.

Als je het toch een beetje als verdienste wil zien, kan je het zien als een ultieme beloning voor eerlijk zelfinzicht. Je hoeft je fouten niet te verbergen. Zodra je erkent dat je zelf tekortschiet, komt de ruimte vrij om dat onverwachte cadeau te ontvangen.

Het is onder andere dit, wat mensen tegenwoordig de overstap van spirituele richtingen naar Jezus laten maken. Daar waar dat in de sixties en seventies omgekeerd was. Mensen begrijpen inmiddels dat destijds een christendom werd verkondigd dat anders was dan nu.

(Alleen voor geïnteresseerden: Nu zal ik nog even ingaan op wat bijbels-tekstuele dingen rondom genade:

• Het Hebreeuwse woord voor genade is 'chen'.

  • Basisbetekenis: welgevallen, gunst, schoonheid, bekoorlijkheid.

  • Voorbeeld: Noach “vond genade (chen) in de ogen van de HEER” (Gen. 6:8).

  • Het betekent dus niet alleen “vergeving” maar ook “gunst ontvangen” of “in de smaak vallen”.

• Daarnaast wordt 'chanan' gebruikt: “gunstig zijn, genadig zijn, medelijden hebben”.

  • Dit wordt vooral van God gezegd: Hij “buigt zich neer” en schenkt gunst. Ook gebruikt het Hebreeuws het woord 'chesed'

  • Meestal wordt dit vertaald met “goedertierenheid, trouw, liefdevolle goedheid”.

  • Dit is breder dan chen: het duidt op Gods loyale liefde en verbondstrouw.

  • Veel theologen zien chesed als een aspect van genade, maar met nadruk op “trouwe liefde”.

    
    

In het NT vertalen de Hebreeuwse schrijvers in de Griekse vertalingen het woord 'charis'.

• Dit betekent: genade, gunst, vriendelijkheid, dankbaarheid, vreugde.

  • Het komt circa. 155 keer voor in het NT.

  • Paulus gebruikt het intensief: genade is de onverdiende gunst van God, geschonken in Christus.

Andere nuances van charis:

• gunst, aantrekkelijkheid (zoals iemand die een “charmant” voorkomen heeft; het Engelse charisma komt hier vandaan).

• dank (soms vertaald als “dankzegging”, bijv. in Lucas 17:9: “Heeft hij soms charin?” → “Zegt hij dank?”).

• gave (charisma = genadegave, een concreet geschenk voortkomend uit charis).

Overeenkomsten en verschil

• In het Hebreeuws ligt de nadruk vaak op verbondstrouw en welwillendheid van God, die zich ontfermt over mensen (chen en chesed).

• In het Grieks wordt de betekenis meer uitgewerkt richting gave, vreugde, dankbaarheid en onverdiende gunst.

Dus: waar het Hebreeuws meer relationeel en verbondsmatig is, krijgt het Grieks een meer existentiële en universele lading.

• In het Hebreeuws gaat het om gunst (chen) en trouwe liefde (chesed).

• In het Grieks om χάρις, dat zowel onverdiende gunst betekent als vreugde en dankbaarheid oproept.

Het woord 'genade' klinkt in het Nederlands vaak zwaar, plechtig, bijna middeleeuws. Maar als je teruggaat naar de grondwoorden in het Hebreeuws en Grieks, dan kom je inderdaad dichter bij woorden die in het dagelijks leven veel normaler klinken.)