Hoe houd je als godsgetrouwe je bijbelinterpretatie zuiver?

Al decennia lang wordt er gespeculeerd over de eindtijd. Met de Openbaring van Johannes in de hand probeert men je te overtuigen van het feit dat de laatste dagen zijn aangebroken. Alleen Jehova's getuigen noemden al zes jaartallen (1914, 1918, 1925, 1941, 1975 en 2000). Met veel bombarie werd dat in de pers geroepen maar nu ontkennen de getuigen dat.

Juist als gelovige, als mens die (zoals dat tegenwoordig heet) 'met Jezus wandelt', is het belangrijk dat je je redenering of theorie zuiver houdt. Dus: eerlijk, zorgvuldig en op zoek naar waarheid in plaats van alleen jouw gelijk.

Pas je de profetie uit een bijbelboek op deze tijd toe, dan is het belangrijk dat je eerlijk blijft in dat wat de bijbel zegt en wat jij er van maakt. Het helpt dan als je je manier van redeneren zuiver houdt. Hiervoor zou je een paar algemene duidelijke richtlijnen kunnen formuleren, ook als het gaat over de Openbaring. Gebaseerd op wat we hierboven hebben besproken, kun je het zo samenvatten:

1. Wees open over je uitgangspunt

Iedereen denkt vanuit bepaalde overtuigingen of ervaringen. Dat is oké, maar zeg het erbij. Bijvoorbeeld: “Ik ben van nature wantrouwig naar de overheid, dus dat beïnvloedt hoe ik iets zie.” Als je dat bewust bent, kun je je eigen blinde vlekken beter herkennen, want dat wantrouwen kan net zo goed in jouw aannames zitten, als dat het een werkelijkheid is. Door je eigen uitgangspunt goed helder te hebben, kan je beter naar de feiten kijken.

2. Controleer je gevoel met feiten

Gevoel is prachtig maar ook vaak subjectief en gericht op dat wat je graag wil. Ons onbewuste en soms ook ons bewustzijn is vaak op zoek naar veiligheid of controle. We zien vaak maar een deel van de werkelijkheid en zijn dan bovendien ook nog subjectief en iets teveel gefocust op bevestiging van wat we graag willen geloven. Daarom is het goed om je gevoel te toetsen. Geloof wat je gelooft, maar voordat je het als een waarheid gaat rondbrallen wil je ook graag weten of het echt zo is. Vraag jezelf af: “Is dit echt zo, of voelt het alleen zo?” Zoek feiten op uit betrouwbare, controleerbare bronnen. En durf je gevoel te toetsen.

Bronnen zijn sowieso belangrijk. Als mensen je vragen naar je bronnen, word je niet overtuigender als je zegt dat iemand 'maar zelf aan onderzoek moet doen', zoals in de COVID-periode nogal eens gebeurde.

3. Wees eerlijk over feiten die je argumenten tegenspreken

Een zuivere theorie laat ook ruimte voor dingen die ertegen spreken. Negeer tegenstrijdige feiten niet, maar neem ze mee. Denk: 'Wat betekent dit voor mijn idee? Moet ik iets bijstellen?' Iemand leerde me ooit: 'Dat je in het land van waarheid mag verkeren, wil nog niet betekenen dat je haar in pacht hebt.' Groei begint bij het inzicht dat er altijd nog wel iets te leren is, en als er iets te leren is, is het huidige nog niet volmaakt. Dat is ook een kern van ons geloof. Het inzicht dat ons kennen nog onvolmaakt is. We jagen, volgens Prediker, nogal wat wind na. En hebben we dat zelf door? Om dat in te zien hebben we vaak anderen nodig, maar ook de reflecties en gebeden tot God.

4. Gebruik geen 'selectieve brillen'

Zoek niet alleen naar bevestiging van je idee (dat heet 'confirmation bias'). Kijk ook naar wat je níet wil horen, maar wat misschien wel zo is of de zaak anders uitlegt dan jij. Anders bouw je een theorie op één been, en dan valt hij om bij de eerste windvlaag. En afgezien daarvan: de rabbijnse methoden die Jezus toepast laten zien dat hij de discussie graag aanging over belangrijke thema's. Discussie zorgt ervoor dat je verschillende kanten van de zaak ziet, en niet alleen die van jezelf. Niets is gezonder dan in openheid en respect met elkaar te kunnen discussiëren. Paulus zegt ergens heel mooi: 'Als het iemand er om te doen is om gelijk te hebben, dat is niet mijn gewoonte'.

5. Oordeel voorzichtig over mensen

Maak van je theorie geen aanval op mensen die het anders zien. Probeer te kijken hoe zo iemand tot zijn idee is gekomen. In sommige christelijke kringen is de neiging aanwezig om allerlei zaken weg te zetten als 'demonisch' of 'satanisch'. Soms zijn de dingen die iemand doet onderdeel van de weg naar Jezus en God. Soms hebben mensen bijvoorbeeld spiritualiteit nodig om zich te ontdoen van de gejaagdheid en het materialisme in onze samenleving. Soms hebben ze tijdelijk brother- of sisterhoods nodig en goeroes

Misschien bedoelt iemand het goed maar is hij onderweg of denkt hij anders dan jij. Hou je zoveel mogelijk bij de feiten, niet bij verdachtmakingen.

En hoe zit dat in de Openbaring van Johannes?

Als we de Openbaring willen terugzien in onze eigen tijd, moeten we ons eigenlijk ook houden aan de bovenstaande tips. De Openbaring van Johannes is een complex, symbolisch en historisch boek. Het voortdurend toepassen van de teksten op onze eigen tijd kan verleidelijk zijn, maar het vraagt om grote zorgvuldigheid en eerlijkheid. Gebruik bovenstaande richtlijnen dus ook om je interpretaties zuiver te houden:

1.     Wees open over je uitgangspunt.

Zeg eerlijk: “Ik geloof dat dit profetisch over onze tijd gaat,” of “Ik heb het gevoel dat dit verhaal ons nu iets zegt.” Zo kun je beter zien hoe jouw eigen overtuigingen je kijk kleuren. Bij de Openbaring is dat nogal belangrijk, omdat mensen zich van het geloof zouden kunnen afwenden als je verkeerde toepassingen van het boek in de praktijk doet. Dat gebeurde na de jaartal-voorspellingen van Jehova's getuigen.

2.     Controleer je gevoel met feiten.

Voel je dat iets ‘past’ op de huidige situatie? Zoek dan ook historische en tekstuele feiten op over wat de Openbaring in zijn oorspronkelijke context betekent. Vraag jezelf: klopt deze link echt, of is het vooral een gevoel? Johannes zegt bijvoorbeeld dat de kooplieden de machtigen der aarde zullen zijn in de eindtijd.

Mensen vertalen dat 1-op-1 naar onze tijd. Immers, Trump is een koopman. 'Zie je wel' zeggen mensen dan 'We zitten in de eindtijd. Maar die sprong is te makkelijk, want in andere tijden waren kooplieden ook de machtigen der aarde. Dus dat onze wereld geregeerd wordt door bedrijven en koopmannen wil nog niet zeggen dat de Openbaring zich aan het voltrekken is.

Stel dat je vermoedt dat de ‘mark of the beast’ (het merkteken van het beest) uit Openbaring te maken heeft met moderne technologie zoals chips in mensen, bankrekeningen of coronapassen. Dan is het zinvol om eerst te kijken naar het oorspronkelijke Griekse woord charagma en hoe deze passage werd begrepen in de eerste eeuw.

In het bijbelboek Openbaring staat dat mensen het charagma van het beest ontvingen op hun voorhoofd en rechterhand. In de Romeinse wereld stond zo’n merkteken symbool voor economische en religieuze loyaliteit aan het keizerrijk. Slaven werden letterlijk gebrandmerkt op hoofd of hand als teken van eigendom — een praktijk die de lezer destijds direct zou hebben herkend.

Het merkteken in Openbaring zegt dus iets over eigenaarschap: wie het merkteken draagt, wordt gezien als horend bij het beest. Zonder dit teken konden mensen niet kopen of verkopen. Maar wie dat beest precies is, wat het charagma letterlijk voorstelt, en wanneer dit allemaal gaat plaatsvinden — dat laat Johannes in het midden.

3.     Wees eerlijk over tegenargumenten, ook als die jouw verhaal tegenspreken

De Openbaring kent vele interpretaties, ook door deskundigen en theologen. Sta open voor andere inzichten en kijk wat die toevoegen of corrigeren aan jouw idee. Je wilt immers groeien? Of is het je er om te doen gelijk te hebben?

4.     Gebruik geen selectieve bril

Zoek niet alleen passages die jouw huidige interpretatie bevestigen. Onderzoek ook de delen die misschien niet passen of zelfs tegen je gedachte ingaan en kijk dan wat er van overblijft. Zo heb ik zelf ooit geloofd dat Karl Marx de antichrist was. Ik was hier zo van overtuigd, vanwege het getal 666 (Marx werd in 1818 geboren en 18=6+6+6) en nog wat zaken. Iemand legde me toen uit dat dat getal het getal van een naam was (waarschijnlijk dat van keizer Nero). Bovendien kon je Openbaring volgens haar niet loszien van Daniël en andere profeten. Ik heb het Marx-idee uiteindelijk losgelaten, maar het was niet makkelijk, want ik was inmiddels lid geworden van de Ondergrondse Kerk die onder andere de strijd aanbond met het communisme. Een selectieve bril loslaten is niet leuk.

5.     Oordeel voorzichtig over anderen.

Vermijd het wegzetten van mensen die anders interpreteren of sceptisch zijn. Iemand die jouw idee niet deelt, is niet ‘fout’ of ‘onwetend’, maar heeft misschien een ander, waardevol perspectief.

Door deze stappen te volgen voorkom je dat je een theorie bouwt die vooral je eigen overtuigingen bevestigt, en blijf je eerlijk en open in je zoektocht naar waarheid — juist bij zo’n lastig en gelaagd boek als de Openbaring van Johannes.

En als afsluiting: Als iemand zegt: “Ik zie het boek vooral als een metafoor voor het Romeinse Rijk,” reageer dan niet met: “Dat ziet je helemaal verkeerd!” Maar: “Ok, vertel” Zo houd je ruimte voor dialoog, maar belangrijker: blijf je openstaan voor groei. En ook als je denkt dat je dingen van de heilige geest hebt ontvangen, misschien heeft de ander dat ook en is het de bedoeling dat dat wat jij hebt ontvangen en dat wat de ander ontving samen moeten smelten.

Door deze stappen te volgen voorkom je dat je een theorie bouwt die vooral je eigen overtuigingen bevestigt, en blijf je eerlijk en open in je zoektocht naar waarheid — juist bij zo’n lastig en gelaagd boek als de Openbaring van Johannes.

interpretatie, maar zijn ook essentieel.

Ik wens je het allerbeste toe met het groeien in je redeneringen en goed vertalen van je gevoelens!