'Hoe kon God nou toestaan dat het kwaad ontstond?'

‘Als god bestaat, waarom heeft hij dan toegestaan dat het kwaad kon ontstaan?’ Een veelgehoorde vraag in de discussie met mensen die niets met god hebben. Eigenlijk zijn er nogal wat antwoorden mogelijk op deze vraag. Onder andere dit antwoord:

"Het kwaad is niet geschapen als doel, maar is voortgekomen uit iets goeds dat losraakte van zijn grenzen of bestemming. Iets dat kwaad oogt kan noodzakelijk zijn voor een volgende betere fase.’

De bijbel zelf geeft voorbeelden. Voordat Mozes en zijn volk het aan hen beloofde land binnen trekken, hebben ze eerst een tijd in gevangenschap geleefd. Daarna kwam er een zwaar, maar tijdelijk nomadenbestaan in de woestijn. Tenslotte konden ze het land in, dat voor hen bestemd was.

En dan is er natuurlijk de kruisiging, die een onderdeel is van het uiteindelijk heilsplan van god. De kruisiging was een enorme blunder van de mensheid, maar het leidde ook weer tot inzicht en bovendien tot verdieping van het goddelijk plan met de mens.

Maar er zijn ook voorbeelden buiten de bijbel, in onze alledaagse werkelijkheid. Ze laten zien dat er van alles mis kan gaan met perfecte scheppingen. Denk maar aan een beeldhouwer, die een beeld maakt van marmer. Lang is dat een perfect kunstwerk. Maar het marmer gaat werken. En uiteindelijk het beeld. Dat wat perfect begon, is destructie geworden.

En zo is het ook met god en het kwaad. Het kwaad (leugen, misleiding, destructie en godslastering) komt in een gevallen engel tot leven. Dit is satan, het Hebreeuwse woord voor tegenstander. Satan was meer dan een engel. Hij was een keroev (cherub) en stond heel dicht bij god, op diens hemelse heilige berg (we hebben het hier niet over een aardse berg, maar over een berg in goddelijke dimensies).

Satan kent god als geen ander. Maar hij is het beeld van marmer dat aan het werk is om uit elkaar te barsten. God heeft hem geschapen, zeker. Maar wist hij dan niet dat satan jaloers op zijn macht zou worden, op zijn kwaliteiten en zijn briljantie? Wist hij niet van te voren dat satan zou ‘vallen’? Hij was immers almachtig? Hij had het toch kunnen voorkomen?

Dat weten we niet, maar het kan beide: hij wist het niet en leerde ervan, of hij wist het maar besefte dat het niet anders kon, omdat gods uiteindelijk plan ermee gediend was. Ik zal dat laatste proberen uit te leggen. In de toekomst is er zowel in de hemel als op aarde vrede en ‘alle knie zal zich hebben gebogen’ voor god. Alle wezens zullen in liefde leven.

Maar laten we eens aannemen, dat dat allemaal niet vanzelf is gegaan. Dat is wel wat het leven ons laat zien. Zeker, het leven is heel mooi, maar er is veel lijden. Zou het zo kunnen zijn, dat dat lijden een noodzakelijk onderdeel is van onze groei? Dat we het door moeten maken, om straks mee te kunnen draaien in de nieuwe hemel en nieuwe aarde.

Ik denk dat we moeten leren inzien, dat satan en zijn demonen een onneembare hindernis waren in het heilsplan van god. Niet dat god het zo wilde, maar dat zijn heilsplan voor hemel en aarde langs groei moest plaatsvinden. En dat hij daarmee tijdelijk moest accepteren dat wezens hem ontrouw werden. Dat het proces naar het schitterende doel deels ook een pijnlijk proces was. Hij kon er niet omheen.

Dit past heel goed in een vergelijking met de aarde, die ooit een onbewoonbare gloeiende bol was vol vulkanen en inslagen van meteorieten. Het hele proces in de gas- en stofwolk van het universum leidde uiteindelijk tot onze schitterende aarde. Voordat de aarde zijn mooie vorm kon krijgen, moest het eerst allerlei ellende en chaos door.

De natuur zit vol met dit soort processen. Denk maar aan:

-Bosbranden In veel bossen zorgen natuurlijke branden ervoor dat oude, dode bomen verdwijnen. Dit maakt ruimte vrij voor nieuw leven: jonge planten krijgen zonlicht en voedingsstoffen uit de as, waardoor het bos zich verfrist en sterker kan groeien.

-Vulkanische uitbarstingen Hoewel een vulkaanuitbarsting verwoestend kan zijn voor de directe omgeving, zorgt het ook voor nieuwe vruchtbare grond. Hierdoor kunnen uiteindelijk nieuwe ecosystemen ontstaan.

-Celvernieuwing en apoptose In ons lichaam sterven dagelijks miljarden cellen af (apoptose). Dit proces is essentieel om oude, beschadigde cellen te verwijderen en ruimte te maken voor nieuwe, gezonde cellen.

-Erosie en verwering Rotsen en bergen worden door wind, water en ijs langzaam afgebroken. Dit breekt harde gesteenten af tot vruchtbare bodems waar planten en dieren op kunnen leven.

-Predatie en natuurlijke selectie Het jagen van roofdieren op prooidieren lijkt destructief, maar het houdt populaties in balans en zorgt ervoor dat alleen de sterkste en gezondste dieren zich voortplanten.

In de natuur zie je voortdurend dat er destructieve processen nodig zijn om iets goeds te scheppen. Om zijn plannen te realiseren móet god kennelijk gebruik maken van een imperfecte natuur, want het lijkt erop dat hij zijn plannen binnen dit universum wil of moet realiseren. Om daarin iets goeds te scheppen, zijn er soms fases van vernietiging en disruptie nodig.

Dus god heeft het kwaad niet geschapen, maar in mijn ogen had hij geen andere keuze dan om wezens te scheppen met een vrije wil, omdat in die wezens de groei moest plaatsvinden. Liefde moet het uiteindelijk winnen van afgunst, eigenbelang en machtswellust, op alle niveaus. Gods heilsplan, zoals het er nu ligt, was in de natuur van het universum dat we kennen, het beste plan om liefde en vrede te laten regeren.

Maar er moest ook nog iets overwonnen worden. En dat deed je niet door het te negeren. Het moest mee in god's heilsplan. Niet omdat god dat zo leuk vond, maar omdat het onvermijdelijk was voor de verwezenlijking van gods doelen. En daarom kon het kwaad ontstaan. Tijdelijk overigens. Het zal echt op zekere dag voorbij zijn en we hebben de belofte dat alle tranen uit onze ogen dan gedroogd zullen worden. En we mogen in die sfeer ook al leven. Dankzij de geest van god.